Latinoamerika; bidaia baten hainbat zertzelada, irudi eta esteka (24)
Santiago de Chile
Diktadura ez da hain urrun geratzen
(2018 / 11 / 23)
OHARRA:Blog honetara bidaia-ohar hauek igotzen ditudanean (2019ko abenduaren erdialdea), Txilen protestak eta mobilizazio soziala hasi zirenetik bi hilabete baino gehiago igaro dira; haien jatorria eskualdeko desberdintasun-mailarik altuenetako batean bilatu behar da. Diktadura zibiko-militarrak, non Pinochet odol-txotxongiloa izan baitzen, eredu neoliberala ezarri eta oinarrizko gizarte-zerbitzuak pribatizatu zituen; 1980ko Konstituzioak, gaur egun indarrean dagoena, eredu hori babesten du, eta Txilen ortodoxia zorrotzez aplikatzen da. Mobilizazioen errepresioa izugarria izan da (eta da). Mobilizazioak hasi zirenetik Nicolas Mirandaren mezuak jasotzen ditut, Santiagoko Denok Bat euskal etxean ezagutu nuen artista txiletar gazte batenak; haietan nabaria da kaleko borrokaren pultsua. Galo Ghigliotok, idazle eta editore txiletarrak, argitasun osoz azaltzen ditu artikulu honetan leherketaren arrazoiak. Diktadura hark presente jarraitzen du Txilen.
Mendoza utzi eta Andeak zeharkatu nituen Txileko Santiagorantz. Egun batzuk lehenago Mendozatik Las Cuevas-era ibilbide bera egin nuen. Las Cuevas muga aurreko Argentinako azken herria da. Autobusak Cristo Redentor tunela zeharkatu zuen Txileko muga-postura iristeko. Santiagorako jaitsiera Mendozatik igoera baino askoz ere zorabiagarriagoa da. Santiago (150 bat km-ra) eta itsasoa eskura zeuden; Santiago ia 2.400 metro beherago, Ozeano Barea 3.100 inguru.
Erreserbatutako hotelera heldu nintzen eta behar adina denbora izan nuen gauzak uzteko, Santiagoko kaleetatik ibiltzen hasteko eta bisitatu nahi nuen Denok Bat euskal etxeraino joateko. Baina irten aurretik, emakume jabeak informazioa eta orientabideak eman nahi izan zizkidan hiriburuan barrena mugitzeko; ordu eta erdi bahituta eduki ninduen.
Haren ideologia kontserbadore, klasista eta arrazista berehala geratu zen agerian. Hitz egiteko jarrera atseginak (eta neurri handi batean paternalista), bere kritika arrazistak justifikatzeko erabiltzen zituen komentario adeitsuek, eta Pinochet errugabetzeko erabiltzen zuen disimuluak, ez zuten lortu haren klasismoa, faxismoa eta aporofobia leuntzea.
Mespretxuz hitz egin zidan haitiarrei buruz, 2010ean euren herrialdea suntsitu zuen lurrikararen ondoren Txilera iritsi zirelako, bere hitzetan, "Bachelet presidenteak esan zuelako hemen denetarik izango zutela"; eta gaineratu zuen: "animaliak bezala bizi dira".
Luze eta zabal ere hitz egin zuen maputxeen aurka, Txileko hegoaldeko herria. Han poliziaren eta armadaren jazarpena etengabea da, baina nire solaskideak kolpatuen indarkeria ikusten zuen, ez poliziarena eta armadarena; hauen indarkeriak multinazionalen eta latifundisten interesak defendatzen dituzte.
Esaldi laudagarri pare bat ere irristatu zituen Pinochetentzat: "gauza onak egin zituen".
Elkarrizketa osoa esaldi honekin laburbildu zuen:
–Txilen ez dago ezer txarrik. Aurki ditzakezun gauza txarrak arrotzak dira.
Ulertu nuen “arrotz” hitzean pertsonak, ohiturak eta ideologiak sartzen zituela.
Eskerrak erreserba egitean leku merke baten bila ibili nintzela. Zer entzungo nukeen luxuzko hotel batean!
Arratsaldean Santiagon barrena abiatu nintzen, Txileko hiriburuan barrena, non nire ostaleraren arabera, arrotza kenduz, dena da ona.
Denok Bat euskal etxera iristeko paseo luzea eman nuen. Gaua heltzeko ordu batzuk falta zirenean heldu nintzen. Zaindariak esan zidan jatetxea, trinketea, frontoia, txokoa … ikustera pasa nintekeela. Jatetxean kuxkuxean ibili nintzen, baina ordu hartan hutsik zegoen. Trinketea zeharkatu eta frontoiraino iritsi nintzen; ondoan Denok Bat-ek beste areto bat dauka, txoko gisa prestatua. Txokoaren atarian bilera baten zain zeuden pare bat lagunekin hitz egin nuen. Pertsona haiek ezezagunak ziren niretzat, eta ni haientzat arrotza; beraz, elkarrizketa labur baten ondoren, konplexutik irtetera abiatu nintzen.
Trinketea zeharkatzean neska gazte batekin egin nuen topo, bere kamisetan "ahobizi" ikurra zeramala. Euskaraz agurtu genuen elkar. Zestoar bat zen, Txileko Unibertsitatean eta Santiagoko Unibertsitate Katolikoan euskara irakaslea. Euskararen eguna prestatzeko bilera batera zihoan, eta berarekin itzuli nintzen txokora. Esteka honetan irakur daiteke iaz gaualdi hartaz kontatu nuena.
Pintxoak eta ardoa ez ziren falta talde harekin bizi nuen gau-jaian. Talde hark, nire ostalariak deskribatutakoaren oso bestelako Txile batera eraman ninduen, hau da, herrialdeko biztanle gehienek bizi duten Txilera; ziur aski Denok Bat-en zuzendaritzak deskribatuko lukeena baino askoz ere errealagoa. Han ezagutu nuen Nicolas Miranda, etengabeko injustiziak eragiten duen nazkak leherrarazi zituen borroka eta mobilizazioen berri ematen didana.
Gauerdia igaro arte ez nintzen Denak Bateko gunetik atera. Sarreran sartzen utzi zidan zaindari berbera zegoen.
–Oraindik hemen? –esan zidan harrituta alde egin nuenean.
Santiago de Chile
Diktadura ez da hain urrun geratzen
(2018 / 11 / 23)
OHARRA:Blog honetara bidaia-ohar hauek igotzen ditudanean (2019ko abenduaren erdialdea), Txilen protestak eta mobilizazio soziala hasi zirenetik bi hilabete baino gehiago igaro dira; haien jatorria eskualdeko desberdintasun-mailarik altuenetako batean bilatu behar da. Diktadura zibiko-militarrak, non Pinochet odol-txotxongiloa izan baitzen, eredu neoliberala ezarri eta oinarrizko gizarte-zerbitzuak pribatizatu zituen; 1980ko Konstituzioak, gaur egun indarrean dagoena, eredu hori babesten du, eta Txilen ortodoxia zorrotzez aplikatzen da. Mobilizazioen errepresioa izugarria izan da (eta da). Mobilizazioak hasi zirenetik Nicolas Mirandaren mezuak jasotzen ditut, Santiagoko Denok Bat euskal etxean ezagutu nuen artista txiletar gazte batenak; haietan nabaria da kaleko borrokaren pultsua. Galo Ghigliotok, idazle eta editore txiletarrak, argitasun osoz azaltzen ditu artikulu honetan leherketaren arrazoiak. Diktadura hark presente jarraitzen du Txilen.
Mendoza utzi eta Andeak zeharkatu nituen Txileko Santiagorantz. Egun batzuk lehenago Mendozatik Las Cuevas-era ibilbide bera egin nuen. Las Cuevas muga aurreko Argentinako azken herria da. Autobusak Cristo Redentor tunela zeharkatu zuen Txileko muga-postura iristeko. Santiagorako jaitsiera Mendozatik igoera baino askoz ere zorabiagarriagoa da. Santiago (150 bat km-ra) eta itsasoa eskura zeuden; Santiago ia 2.400 metro beherago, Ozeano Barea 3.100 inguru.
Erreserbatutako hotelera heldu nintzen eta behar adina denbora izan nuen gauzak uzteko, Santiagoko kaleetatik ibiltzen hasteko eta bisitatu nahi nuen Denok Bat euskal etxeraino joateko. Baina irten aurretik, emakume jabeak informazioa eta orientabideak eman nahi izan zizkidan hiriburuan barrena mugitzeko; ordu eta erdi bahituta eduki ninduen.Haren ideologia kontserbadore, klasista eta arrazista berehala geratu zen agerian. Hitz egiteko jarrera atseginak (eta neurri handi batean paternalista), bere kritika arrazistak justifikatzeko erabiltzen zituen komentario adeitsuek, eta Pinochet errugabetzeko erabiltzen zuen disimuluak, ez zuten lortu haren klasismoa, faxismoa eta aporofobia leuntzea.
Mespretxuz hitz egin zidan haitiarrei buruz, 2010ean euren herrialdea suntsitu zuen lurrikararen ondoren Txilera iritsi zirelako, bere hitzetan, "Bachelet presidenteak esan zuelako hemen denetarik izango zutela"; eta gaineratu zuen: "animaliak bezala bizi dira".
Luze eta zabal ere hitz egin zuen maputxeen aurka, Txileko hegoaldeko herria. Han poliziaren eta armadaren jazarpena etengabea da, baina nire solaskideak kolpatuen indarkeria ikusten zuen, ez poliziarena eta armadarena; hauen indarkeriak multinazionalen eta latifundisten interesak defendatzen dituzte.
Esaldi laudagarri pare bat ere irristatu zituen Pinochetentzat: "gauza onak egin zituen".
Elkarrizketa osoa esaldi honekin laburbildu zuen:
–Txilen ez dago ezer txarrik. Aurki ditzakezun gauza txarrak arrotzak dira.
Ulertu nuen “arrotz” hitzean pertsonak, ohiturak eta ideologiak sartzen zituela.
Eskerrak erreserba egitean leku merke baten bila ibili nintzela. Zer entzungo nukeen luxuzko hotel batean!
Arratsaldean Santiagon barrena abiatu nintzen, Txileko hiriburuan barrena, non nire ostaleraren arabera, arrotza kenduz, dena da ona.
Denok Bat euskal etxera iristeko paseo luzea eman nuen. Gaua heltzeko ordu batzuk falta zirenean heldu nintzen. Zaindariak esan zidan jatetxea, trinketea, frontoia, txokoa … ikustera pasa nintekeela. Jatetxean kuxkuxean ibili nintzen, baina ordu hartan hutsik zegoen. Trinketea zeharkatu eta frontoiraino iritsi nintzen; ondoan Denok Bat-ek beste areto bat dauka, txoko gisa prestatua. Txokoaren atarian bilera baten zain zeuden pare bat lagunekin hitz egin nuen. Pertsona haiek ezezagunak ziren niretzat, eta ni haientzat arrotza; beraz, elkarrizketa labur baten ondoren, konplexutik irtetera abiatu nintzen.
Trinketea zeharkatzean neska gazte batekin egin nuen topo, bere kamisetan "ahobizi" ikurra zeramala. Euskaraz agurtu genuen elkar. Zestoar bat zen, Txileko Unibertsitatean eta Santiagoko Unibertsitate Katolikoan euskara irakaslea. Euskararen eguna prestatzeko bilera batera zihoan, eta berarekin itzuli nintzen txokora. Esteka honetan irakur daiteke iaz gaualdi hartaz kontatu nuena.
Pintxoak eta ardoa ez ziren falta talde harekin bizi nuen gau-jaian. Talde hark, nire ostalariak deskribatutakoaren oso bestelako Txile batera eraman ninduen, hau da, herrialdeko biztanle gehienek bizi duten Txilera; ziur aski Denok Bat-en zuzendaritzak deskribatuko lukeena baino askoz ere errealagoa. Han ezagutu nuen Nicolas Miranda, etengabeko injustiziak eragiten duen nazkak leherrarazi zituen borroka eta mobilizazioen berri ematen didana.
Gauerdia igaro arte ez nintzen Denak Bateko gunetik atera. Sarreran sartzen utzi zidan zaindari berbera zegoen.
–Oraindik hemen? –esan zidan harrituta alde egin nuenean.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina